راهبردي نظري براي باززنده‌سازي دخمه‌هاي زرتشتيان در ايران (نمونۀ موردي : دخمۀ زرتشتيان كرمان)

A Theoretical Approach to Restoration of Zoroastrian’s Tower of Silence (Dakhma) in Iran (A Case study of Zoroastrian’s tower of silence of Kerman)

دخمة زرتشتيان كرمان يكي از آثار معماري بسيار ارزشمند آييني در مجاورت شهر كرمان است كه قدمت آن به سال‌هاي 1233 تا 1261 هجري شمسي مي‌‌رسد. در كنار آن دخمة قديمي‌تر و اصلي قرار گرفته كه تاريخ ساخت آن به احتمال بسيار مربوط به دوران ساساني است. از حدود سال‌هاي 1320هـ.ش كه شيوة دفن زرتشتيان به دلايل بهداشتي و اجتماعي تغيير كرد، اين دخمه نيز متروكه شده و به مرور زمان در وضعيت حفاظتي نامطلوبي قرار گرفته ‌است. بر مبناي نظريات حفاظت معاصر، همواره يكي از بهترين راه‌حل‌هاي حفاظت ميراث معماري، در صورت امكان بازگرداندن آنها به زندگي معاصر و مورد توجه قرار دادن آنهاست. براي حفاظت از يك اثر معماري بر مبناي تئوري‌هاي كلاسيك و معاصر سه راه حل عمده وجود دارد : اول حفاظت پيشگيرانه با تمركز بر حفظ وضعيت كالبدي بنا در وضع موجود و جلوگيري از تغيير و تأثير عوامل مخل بر آن، دوم حفاظت در قالب باززنده‌سازي و اراية كاربري قبلي اثر در جهت تداوم حيات آن و سوم حفاظت در قالب باززنده‌سازي و اراية كاربري جديد و مرتبط با اصالت و هويت بنا. هر يك از روش‌هاي فوق مسايل و مشكلاتي را در پي خواهد داشت كه بسته به بنايي كه در آن به كار گرفته مي‌‌شود متفاوت است و مستقيماً به ارزش‌هاي مختلف و شرايط و ويژگي‌هاي كالبدي و غير كالبدي بنا بستگي دارد. هدف از اين پژوهش بررسي روش‌هاي فوق و دستيابي به روش مداخله‌اي مناسب براي حفاظت دخمة زرتشتيان كرمان است كه بتواند همزمان به بيشترين مقدار ممكن هم ارزش‌هاي بنا را حفظ كرده و هم به نياز مخاطبين پاسخگو باشد. روش تحقيق در اين مقاله پژوهش موردي است. ابتدا اطلاعات مربوط به ارزش‌هاي دخمة زرتشتيان كرمان با استفاده از روش ميداني و مطالعات اسنادي گرد‌آوري شده و پس از آن اين ارزش‌ها با استفاده از روش تحليل كيفي در جهت دستيابي به روش مناسب برخورد با اثر تحليل و بررسي و بر پاية استدلال منطقي نتيجه‌گيري شده است. در پايان و با توجه به بررسي ارزش‌هاى گوناگون اثر از يك سو و نيازهاي ذي‌نفعان از سوي ديگر و همچنين بررسي هر يك از سه روش مذكور در بازگرداندن اثر به زندگي معاصر و قدرت هر يك در انتقال و حفظ ارزش‌ها و همچنين پاسخگويي به نيازهاي ذي‌نفعان، راه حل سوم، يعني بازگرداندن آن به زندگي معاصر با اراية يك كاربري جديد و با توجه و تأكيد بر اصالت و هويت اثر نتيجه‌گيري شده است.

The Zoroastrian’s tower of silence (Dakhma) in Kerman, is one of the most valuable religious monuments of Kerman and its history dates back to 1233-1261S.H. Alongside, there is the main and older Dakhma that probably belongs to Sassanians. Since about 1320 S.H. that Zoroastrians burial tradition was changed because of the social and hygienic reasons, it was disused and now, is in undesirable condition. On the base of contemporary theory of conservation, one of the best ways to conservation of architectural heritage is regeneration and rehabilitation and put them into consideration if possible. There is three basic method to conserve an architectural monument based on contemporary and classical theories: the first one is protective preservation with focus on maintenance of physical conditions of monument in present situation and prevents it from changes; the second is restoration in old usage for continuity, and the third one is revitalization and rehabilitation with new usage that is relevance to the authenticity and identity. Each of above methods will follow different problems that are depended on the type of monument and various values and conditions of physical and nonphysical status of the building. At first, in this paper, the information of Dakhma gathered for the field study and then analyzed in qualitative research and deductive reasoning to find the best intervention in the monument. In the end, according to the result of subject value essay and at the other hand, the needs of stakeholders, the third method as giving a new usage with emphasize the authenticity and identity of the subject regeneration it, is resulted.