معرفي مجدد گور ايراني (Equus hemionus onager) به طبيعت: مطالعه موردي منطقه حفاظت شده كالمند بهادران در استان يزد

Reintroduction of Persian Wild Ass (Equus hemionus onager): A Case Study in Kakmand-Bahadoran inYazd Province

امروزه گور ايراني در بين زيرگونه‌‌هاي گور در دنيا كمترين جمعيت را داراست و فقط دو جمعيت طبيعي ايزوله‌شده (حدود 500 - 600 رأس) از آن در ايران باقي مانده است. در چنين شرايطي، تكثير در اسارت و معرفي مجدد گونه به زيستگاه‌هايش، با شرط پايش پس از رهاسازي، بخش مهمي از تلاش‌هاي حفاظتي محسوب مي‌شود. در اين مطالعه، فرايند معرفي مجدد گور به طبيعت در منطقۀ حفاظت‌شدۀ كالمند- بهادران بررسي شد. طي اين فرايند، در تيرماه 1389 تعداد 12 گور ايراني شامل 5 رأس نر، 6 رأس ماده و يك رأس مادۀ نابالغ از محل سايت تنگ‌حنا واقع در منطقۀ كالمند در طبيعت رها شدند. اين گورها قبلا از مركز گوراب مهريز به سايت تنگ‌حنا منتقل شده بودند و مدت دو سال در اين سايت زندگي كرده بودند كه شرايط زيست‌گاهي آن به طبيعت منطقه نزديك‌تر است. پايش گورهاي رهاسازي‌شده طي يك دورۀ كوتاه‌مدت (از تيرماه 1389 تا تيرماه 1391) از طريق مشاهدۀ مستقيم در منطقه انجام پذيرفت. نتايج اين مطالعه نشان داد كه الگوي ساختار اجتماعي گورهاي رها‌شده مانع جفت‌گيري تمام نريان‌ها در طبيعت شده است و طي دو سال پايش، جمعيت مؤثر گور از تعداد واقعي گورهاي معرفي‌شده بسيار كمتر بود. گسترۀ خانگي گور (گروه مادري) 20820/9 هكتار برآورد شد، درحالي‌كه گسترۀ خانگي يكي از نرهاي سرگردان 5941/7 هكتار بود. به‌دليل رقابت بين گورهاي نر، پراكنش آن‌ها از نقطۀ رهاسازي بيشتر از ماده‌ها بود و به همين دليل، خطرهاي بيشتري نرهاي سرگردان را تهديد كرد و حتي به تلف شدن يكي از آن‌ها منجر شد. به‌دليل پايين بودن جمعيت پايه، رشد جمعيت اندك بود. به‌منظور افزايش سرعت احياي گونه در زيست‌گاه و همچنين تقويت ژنتيكي جمعيت گور‌هاي رها‌شده، ضرورت دارد چند رأس ماده و حداقل يك رأس نر از جمعيت‌هاي طبيعي گور كشور به اين جمعيت رهاسازي‌شده اضافه شود.

The Persian wild ass (Equushemionusonager) has the smallest population among various wild ass subspecies and has only two isolated populations (500-600 individuals), that has been left in Iran. Therefore, captive breeding and re-introduction with post-release monitoring is considered a reliable conservation action. The present investigation illustrates efforts to re-introduce the onagers to its historical range in the Kalmand-Bahadoran protected area and presents monitoring efforts within the first two years of the scheme. Accordingly, a total of 12 onagers including 5 males, 6 females and one foal were released from Tang Hanna enclosure to Kalmand which have been trans-located from the GourabOnager Breeding site to the release site. Short- term post-release monitoring was undertaken between July 2010 and July 2012 by means of direct observation. The social structure of released onagers did not facilitate contribution of all stallions in breeding, resulting in a smaller effective population size during the monitoring phase comparing to its actual number. Maternal herd occurred in an area of 20820/9 hectares in contrast to a solitary stallion roamed within a convex of 5941/7 hectares. Intra-sexual competition encouraged the stallions to disperse longer than females which made them more susceptible to a variety of threats and even one adult stallion died during dispersal. Due to the small number of founder population, its growth rate is low which necessitates releasing a few females and at least one stallion from other onager populations in the country to motivate population increase and to prevent probable inbreeding depression.