بررسي اثر آتش بر برخي از عوامل خاكي در يك بوم سازگان جلگه اي (مطالعه موردي: مراتع قشلاقي بهشهر)

Investigation of the Fire Effect on Some Edaphic Factors in Plain Ecosystem (Case Study: Winter Rangelands of Behshahr)

آتش به عنوان يك عامل بوم شناختي، داراي اثرات منفي يا مثبت بر اجزاي تشكيل دهنده بوم سازگان ها مي باشد. در اين تحقيق، اثر آتش بر برخي خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك در مراتع قشلاقي بهشهر مورد ارزيابي قرار گرفت. به طوري كه يك محدوده معرف آتش سوزي در اراضي مرتعي و يك محدوده در اراضي مرتعي تبديل شده به زراعت، جهت نمونه برداري انتخاب و در كنار هر يك از آن ها، يك منطقه همگن به عنوان شاهد (بدون حريق) تعيين شد. نمونه برداري از خاك به روش سيستماتيك- تصادفي با استفاده از سه ترانسكت 100 متري كه بر روي هر يك از آن ها 10 محل نمونه برداري (جمعا 30 نمونه) به صورت تصادفي تعيين گرديد، انجام شد و نمونه هاي خاك از عمق صفر تا 15سانتي متري برداشت گرديد. خصوصيات فيزيكوشيميايي نمونه هاي خاك شامل چگالي ظاهري، رطوبت، بافت، پتاسيم، فسفر، نيتروژن، كربنات كلسيم معادل، كربن آلي، اسيديته و قابليت هدايت الكتريكي خاك در آزمايشگاه تعيين شد. در نهايت داده هاي به دست آمده از طريق آزمون t و با استفاده از نرم افزار SPSS v.19 مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. يافته هاي تحقيق نشان داد كه آتش سوزي در مراتع مورد مطالعه اثر معني داري بر كاهش رطوبت (P≤0.01) و كربن آلي خاك (P≤0.05) داشته ولي ميزان فسفر (P≤ 0.01)، پتاسيم، قابليت هدايت الكتريكي و اسيديته خاك را به طور معني داري (P≤ 0.05) افزايش داده است. در صورتي كه در مراتع تبديل شده به زراعت اختلاف معني دار تنها در افزايش پتاسيم (P≤0.05) و كاهش رطوبت (P≤ 0.01) مشاهده گرديد. به طور كلي نتايج نشان داد كه خصوصيات شيميايي خاك در بوم سازگان هاي طبيعي نسبت به مناطق دست خورده توسط انسان، واكنش مشخص و محسوس تري نسبت به آتش از خود نشان داده است. همچنين با توجه به نتايج بدست آمده، لزوم اجراي برنامه هاي مديريتي نظير كنترل شدت و مدت آتش جهت هدايت اثرات بعدي آتش ضروري به نظر مي رسد.

The fire as one of the ecological factor has positive or negative effects on ecosystems components. Therefore, this study was evaluated the effect of fire on some soil physico-chemical properties in winter rangelands of Behshahr. So that two burned sites were selected in rangelands and changed rangelands to wheat and barley with two control areas (unburned) in each of them. The soil sampling was done by three transects (100m) with ten sample points in random-systematic method (total 30 samples in each area). Soil samples were taken in 0-15cm depth. The soil physico-chemical properties such as bulk density, moisture, texture, potassium, phosphorus, nitrogen, calcium carbonate, organic carbon, acidity and electrical conductivity were measured in lab. Finally, the data was analyzed by paired t-Test in SPSS19 Software. The results showed that the fire in rangelands had significant effect on moisture (P≤ 0.01) and organic carbon (P≤ 0.05) reduction but P (P≤ 0.01), K, EC and pH (P≤ 0.05) have been increased. While K had significant increase (P≤ 0.05) and moisture had reduction (P≤ 0.01) in changed rangelands. Generally the results showed that soil chemical characteristics in natural ecosystems had clear and more specific reaction against the fire in comparison to changed rangelands. Also according to the results, it is necessary to manage intensity and time of fire to control the fire next effects.