ارزيابي و رتبه بندي ريسك هاي زيست محيطي منطقه حفاظت شده دنا با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي (AHP)

Evaluation and ranking of environmental Risks in Dena Protected Area using Analytical Hierarchy Process (AHP)

مناطق حفاظت شده ابزاري قدرتمند براي مقابله با بحران تنوع زيستي هستند و ارزيابي تهديدات مناطق حفاظت شده، گامي اساسي براي اطمينان يافتن از حفاظت منابع و تبيين اقدامات حفاظتي در آينده است. منطقه حفاظت شده دنا يكي از غني ترين نقاط كشور از نظر تنوع زيستي با وسعتي معادل 93780 هكتار در شهرستان سي سخت واقع شده است. در اين پژوهش جهت شناسايي ريسك هاي موجود در منطقه از روش دلفي استفاده شد. سپس با توجه به طيف امتيازدهي ليكرت از 26 عامل ريسك شناخته شده در منطقه، 18 عامل ريسك به عنوان ريسك هاي نهايي در دو گروه ريسكهاي طبيعي و ريسك هاي محيط زيستي انتخاب گرديدند. جهت تجزيه و تحليل و اولويت بندي ريسك هاي شناسايي شده از فرآيند تحليل سلسله مراتبي (AHP) و محيط نرم افزاري Expert Choice استفاده شد. نتايج نشان داد كه ريسك فرسايش خاك از معيار ريسك طبيعي با وزن 105/0، ريسك تاثيرات مخرب كشاورزي محلي در منطقه با وزن 025/0 در زيرمعيار فيزيكي، ريشه كني گياهان مرتعي و دارويي با وزن 049/0 در زير معيار بيولوژيكي، بهره برداري از پوشش گياهي و جنگلي باهدف تامين علوفه دام، سوخت و ... با وزن 104/0 در زيرمعيار اقتصادي اجتماعي و عدم مديريت جامع كارآمد از محيط زيست با وزن 074/0 در زير معيار فرهنگي بالاترين وزن را بخود اختصاص دادند. وضع موجود مديريت منطقه نشان دهنده اين است كه در حال حاضر برنامه ريزي مناسب و مديريت جامع كارآمد جهت حفاظت از منطقه و امكان اجراي استفاده هاي چندجانبه با تاكيد بر حفظ موجوديت آن اجرا نمي شود. مديريت كنترل خطرات، اجراي بهينه كليه ضوابط مندرج در قوانين حفاظت و بهسازي محيط و شناسايي نقاط آسيب پذير مي تواند در راستاي مديريت منطقه حفاظت شده دنا موثر باشد.

Protected areas are a powerful tool to tackle the biodiversity crisis and threat assessments of protected areas, essential for ensuring the conservation and explain the protective measures in the future. Dena protected area is one of the richest parts of the country in terms of biodiversity with an area of 93780 hectares located in the Sisakht County. In this study, the Delphi method was used to identify risks in the region. According to the Likert range, from 26 identified risks in the region, 18 risk factor selected as the final risks in tow groups of environmental risks and natural risks. In order to analysis and prioritize the identified risks, Analytical Hierarchy Process (AHP) and the Expert Choice software was used. The results showed that the soil erosion risk from natural risk criteria with weight of 0.105, local agricultural damaging effects risk with weight of 0.025 in physical sub criteria , eradication of pasture and medicinal plants with weight of 0.049 in biological sub criteria, exploitation of vegetation and forests in order to provide forage for livestock, fuel and… with weigh of 0.0104 in socio-economic sub-criteria and the lack of efficient management of the environment with weigh of 0.074 in cultural sub criteria have the highest weight, respectively. Regional management indicated that now proper planning and efficient management for protect the area and the ability to run multiple applications with an emphasis on preserving its existence is not implemented. Risks management, optimal implementation of all criteria specified in laws of protection and improving the environment and identify vulnerable areas can be effective to manage the Dena Protected Area.