ارزيابي شكل هاي مختلف فسفر در رسوبات معلق و بستر رودخانه ي روضه چاي

Evaluation of Phosphorus Fractions in Suspended and Bed Sediments of Rozeh-Chay River

فرسايش خاك سبب تجمع فسفر در رسوبات رودخانه اي شده و در نتيجه احتمال آزاد شدن فسفر در محيط هاي آبي را افزايش مي دهد. آزاد شدن فسفر در محيط هاي آبي به عنوان يكي از عوامل كليدي تشديد پديده غني شدن در آب هاي شيرين است. از اين رو آگاهي از غلظت و اجزاء مختلف فسفر در رسوبات رودخانه اي داراي اهميت فراواني است. هدف از اين مطالعه ارزيابي و مقايسه توزيع شكل هاي مختلف فسفر در رسوبات معلق و بستر رودخانه روضه چاي در استان آذربايجان غربي، شهرستان اروميه بود. براي اين منظور 19 نمونه رسوب بستر و 6 نمونه رسوب معلق از رودخانه روضه چاي تهيه شده و ويژگي هاي فيزيكي و شيميايي آن ها تعيين شد. شكل هاي مختلف فسفر شامل فسفر محلول و تبادلي (KCl-P)، فسفر متصل به اكسيدهاي آهن و آلومينيوم (NaOH-P)، فسفر متصل به كلسيم (HCl-P) و فسفر باقيمانده (Res-P) با استفاده از روش عصاره گيري متوالي تعيين شد. نتايج نشان داد كه رسوبات بستر در مقايسه با رسوبات معلق درصد شن بيشتري داشته ولي مقدار سيلت آن ها كمتر است. مقدار ماده آلي نيز در رسوبات بستر بيشتر از رسوبات معلق بود. ترتيب فرواني شكل هاي فسفر در نمونه هاي رسوب بستر به صورت KCl-P (0.9%) < NaOH-P (3.5%) < Res-P (40.8%) < HCl-P (54.8%) و در رسوبات معلق نيز به صورتKCl-P (0.4%) < NaOH-P (2.8%) < HCl-P (31.9%) < Res-P (64.9%) بود. تحليل چند متغيره با استفاده از تجزيه به مولفه هاي اصلي نشان داد كه كه چهار مولفه اول قادر به تبيين 4/85 درصد از كل تغييرات ويژگي هاي نمونه ها بوده و ويژگي هاي نظير مقدار سيلت و شن و ماده آلي نقش مهمي در تنظيم توزيع شكل هاي مختلف فسفر در نمونه هاي رسوب دارند.

Soil erosion causes the accumulation of phosphorus in the river sediments which may increase the phosphorus release to surface waters. Phosphorus release from sediments has been recognized as a key factor responsible for eutrophication of fresh waters and for this reason knowledge of phosphors concentration and its fractions is very important. The aim of this study was evaluation and comparison of phosphorus fractions in suspended and bed sediments of Rozeh-Chay river, Urmia, west Azarbayjan province, Iran. Six Suspended sediment samples and 19 bed sediment samples were collected from the river and some of physicochemical properties were determined. Phosphorus in sediments was fractionated by sequential extraction method, in which the phosphorus fractions were defined as exchangeable (KCl-P), Fe and Al bound (NaOH-P), Ca-bound (HCl-P), and residual phosphorus (Res-P) fractions. Results indicated that, percent of sand in bed sediments was higher than suspended sediments. But, silt fraction was higher in suspended samples than bed sediments. The organic matter content of the bed sediments was also higher than the suspended sediments. In the bed sediment samples order of phosphorus fractions was HCl-P (54.8%) > Res-P (40.8%) > NaOH-P (3.5%) > KCl-P (0.9%), while for suspended sedimentsthe order was Res-P (64.9%) > HCl-P (31.9%) > NaOH-P (2.8%) > KCl-P (0.4%). Multivariate analysis was used to identify factors which influence the phosphorus fractions. Principal component analysis results indicated that the first four components explained 85.4% of overall variation in sediments properties. Silt, sand and organic matter content seem to play significant role in regulating the distribution of phosphorus fractions in the sediment samples.