عنوان مقاله :
سنجش ميزان آسيب پذيري اجتماعي و تاب آوري اجتماعي در برابر زلزله (نمونۀ موردي: منطقۀ 2 شهرداري تهران)
عنوان به زبان ديگر :
(Measuring social vulnerability and social resilience against earthquake (case study: district two of Tehran city
پديد آورندگان :
آروين، محمود دانشگاه تهران - دانشكدة جغرافيا، تهران، ايران , زياري، كرامت اله دانشگاه تهران - دانشكدة جغرافيا، تهران، ايران
كليدواژه :
منطقۀ 2 , زلزله , آسيب‌پذيري اجتماعي , تابآوري اجتماعي , سرمايۀ اجتماعي
چكيده فارسي :
مقدمه: امروزه با تغيير رويكردهاي مديريت بحران، جوامع به دنبال شرايطي هستند تا در صورت وقوع بحران، بازگشت سريع آنها به وضعيت قبل بحران فراهم آيد. اگرچه نمي‌توان به‌طور كامل از وقوع مخاطرات جلوگيري كرد، اما مي‌توان با تمهيداتي از آسيب‌هاي ناشي از آن كاست. شرايط متفاوت، سبب تفاوت در آسيب‌پذيري جوامع در برابر مخاطره مي‌شود. از مهم‌ترين ويژگي‌هايي كه ميزان خسارات را تغيير مي‌دهد، ويژگي اجتماعي ساكنان متأثر از مخاطره است. از‌اين‌رو، براي برنامه‌ريزي صحيح و كاهش خسارت نخست بايد محدوده‌ها و افراد آسيب‌پذير شناسايي شوند. لذا هدف اين پژوهش بررسي آسيب‌پذيري اجتماعي و تابآوري اجتماعي در منطقۀ 2 شهر تهران است.
روش: تحقيق ازنظر هدف كاربردي و از نظر روش، توصيفي-تحليلي است و در دو بخش آسيب‌پذيري اجتماعي و تابآوري اجتماعي بررسي شد. در بخش آسيب‌پذيري با استفاده از 15 شاخص و وزن‌دهي با تكنيك ديمتل و هم‌پوشاني با استفاده از تكنيك ويكور در ArcGIS محدوده‌هاي آسيب‌پذير شناسايي شدند. در بخش تابآوري با استفاده از پرسشنامه، ديدگاه 384 ساكن منطقۀ 2 در رابطه با شاخص‌هاي سرمايۀ اجتماعي جمع‌آوري شد. براي تحليل داده‌ها از تحليل عاملي مرتبۀ دوم در نرم‌افزار ليزرل بهره گرفته شد.
يافته ها: نتايج حاكي از آن است كه پهنۀ با آسيب‌پذيري اجتماعي بسيار بالا، 151 هكتار و پهنۀ با آسيب‌پذيري بسيار كم، 314 هكتار از مساحت منطقه را شامل مي‌شوند. نتايج بخش تابآوري نشان داد كه حمايت اجتماعي با ضريب يك بالاترين ضريب و بعد از آن شاخص همبستگي و انسجام اجتماعي با ضريب0/95 شاخص احساس اثرگذاري و كارايي با ضريب 0/87، شاخص مشاركت با ضريب 0/84، شاخص اعتماد با ضريب 0/81 و آگاهي با ضريب 0/47 پايين‌ترين ضريب را به دست آورده‌اند.
نتيجهگيري: از نتايج به‌دست آمده مي‌توان در برنامه‌هاي كاهش خطر و تابآوري بهره گرفت. مديران و مسئولان شهري در منطقۀ 2 شهر تهران بايد تدابيري اتخاذ كنند تا وضعيت گروه‌هاي آسيب‌پذير را بهبود داده و با آگاهي‌بخشي و آموزش، ويژگي‌هايي مانند مشاركت، همكاري و مسئوليت‌پذيري را در ميان شهروندان افزايش دهند و به‌طوركلي رويكرد توانمندسازي و تابآوري در اولويت برنامه‌هاي كاهش خطر قرار دهند.
چكيده لاتين :
Background: Today, communities are looking for conditions to provide a quick return to
the pre-crisis situation by changing crisis management approaches. Although it cannot be
completely prevented from hazards occurring, it can be reduced the damages and
improved by taking actions. The most important features that change the amount of
damage is the social characteristics of residents who affected by hazard. Different
situations make communities vulnerable against hazards. The social characteristics of
affected residents are the most important features that change the amount of
damage. Hence, areas and vulnerable individuals must be identified for proper planning
and mitigation. Therefore, the aim of this study was to investigate the social vulnerability
and social resilience in district two of Tehran province.
Method: This applied and descriptive-analytical research has been investigated in two
parts: social vulnerability and social resilience. In first section, the vulnerability limits
were identified using 15 indicators and weighting with DEMATEL technique and
overlapping with Vikor method in ArcGIS in vulnerable areas. In the next section, the
viewpoints of 384 inhabitants in district two were collected in relation to social capital
indicators using questionnaire. Data were analyzed based on second order confirmatory
factor analysis in Lisrel software.
Findings: The results indicated that 151 hectares are in a very high social vulnerability
zone and 314 hectares of the area are included in a very low vulnerability. The results in
resilience part showed that social protection with coefficient 1 has the highest coefficient
among the indices after that the correlation index and social cohesion, the sense of
effectiveness and efficiency index, participation index, trust index, knowledge with
coefficient of 0.95,0.87, 0.84, 0.81 and 0.47 were obtained the lowest coefficient
respectively.
Conclusion: The results can be used in risk reduction and resilience programs. Urban
managers and authorities in Tehran district two should take measures to improve the
situation of vulnerable groups and to enhance features such as partnership, cooperation,
and accountability among citizens with awareness and training. In general, the
empowerment and resilience approach should be placed at the top priority of risk
reduction programs.
عنوان نشريه :
امداد و نجات
عنوان نشريه :
امداد و نجات
