كليدواژه :
خطر آتشفشان , ماتريس تصميم , آنتروپي شانون , وزن‌دهي ساده , تحليل شبكه , دماوند , سوپرديسايژن
چكيده فارسي :
در چند دهه اخير روش‌هاي تصميم‌گيري چندمعياره بسيار پيشرفت و در علوم مختلف كاربرد پيدا كرده است و استفاده از آنها در مباحث مختلف زمين‌شناسي، به‌ويژه در ارزيابي خطرهاي زمين‌شناختي كه معمولاً چندمعياره هستند، مي‌تواند بسيار مفيد باشد. پژوهش‌هايي كه كاربرد اين روش‌ها را در زمين‌شناسي در عمل نشان دهند كمك به فراگير شدن استفاده از آنها در موضوعات مختلف زمين‌شناسي خواهند كرد. از آنجا كه رويدادهاي چند قرن گذشته نشان از آن دارد كه استراتوولكان‌ها بيش از ديگر انواع آتشفشان‌ها مي‌توانند فاجعه‌آميز باشند؛ بنابراين در اين مطالعه، به عنوان يك مطالعه موردي، روش‌هاي تصميم‌گيري چندمعياره آنتروپي وزن‌دهي ساده (EN-SAW) و تحليل شبكه (ANP) براي ارزيابي و رتبهبندي خطر فوران استراتوولكان‌هاي ايران (دماوند، سهند، سبلان، تفتان، بزمان، مساحيم و بيدخوان) مورد استفاده قرار گرفته است. بدين منظور ابتدا معيارهاي مؤثر در ارزيابي خطر با نظر كارشناسان انتخاب شده‌اند كه عبارتند از سن آخرين فعاليت آتشفشاني، بود يا نبود وضعيت زمين‌ساختي به وجود آورنده، وضعيت فعاليت‌هاي پس از فوران مانند چشمه‌هاي آب گرم و ميزان فرسايش آتشفشان. سپس آنها با نظر كارشناسان امتيازدهي شدند و در پايان با روش‌هاي EN-SAW و ANP و با استفاده از نرم‌افزار Super Decision امتياز خطر فعال شدن اين آتشفشان‌ها مشخص شد و بر پايه رقم حاصل، رتبهبندي شدند. در هر دو روش، آتشفشان دماوند در رتبه اول از ديد احتمال فعاليت دوباره قرار گرفت. از اين رو توصيه مي‌شود كه بيش از ديگر آتشفشانهاي ايران مورد توجه قرار گيرد؛ مطالعات تكميلي ژئوشيميايي، ژئوفيزيكي و غيره روي آن انجام، نقشه پهنه‌بندي خطر آن تهيه و (به عنوان نوعي پايش) يك پايگاه لرزه‌نگاري در محدوده آن تأسيس شود. بر پايه روش‌هاي ياد شده، آتشفشانهاي بزمان، تفتان و سبلان با امتيازهاي نزديك به هم در رتبه بعدي قرار مي‌گيرند. بهتر است آنها نيز نيمه‌فعال در نظر گرفته شوند و از ديد مديريت خطر در اولويت بعدي قرار گيرند. وضعيت سهند با توجه به امتياز آن مشكوك است ولي آتشفشانهاي بيدخوان (بردسير كرمان) و مساحيم (شمال شهر بابك كرمان) امتياز كمي كسب كرده‌اند كه بر پايه آن غير فعال در نظر گرفته ميشوند و بنابراين خطرناك نيستند.
چكيده لاتين :
Multi-Criteria Decision Making methods have progressed extensively in the past decades and have been applied in various disciplines. Application of them in different fields of geology, especially in assessment of geological hazards which are usually multi-criteria in character, can be very helpful. Studies such as the present study will widen their uses in various fields of geology. Volcanic eruptions in the past centuries attest that stratovolcanoes are more hazardous than other volcanoes and their activity may be disastrous. Hence, in this study, multi-criteria decision making methods of EN-SAW and ANP have been applied to assess and rank the reactivation hazard of Iranian stratovolcanoes (Damavand, Taftan, Bazman, Sahand, Sabalan, Bidkhan and Mesahim) as a case study. So, firstly, the criteria useful in their hazard assessment were selected which include the age of the latest eruption, the presence or absence of tectonic regime creating the volcano, the status of post volcanic activities (e.g. hot springs) and the extent of erosion. Afterwards, they were scored by several experts and lastly, by applying EN-SAW and ANP methods and using Super Decision software, the reactivation hazard scores of these volcanoes were determined and they were ranked. In both these methods, the Damavand volcano ranked first. So, its reactivation potential is higher than other ones and must given the first priority, its threats must be evaluated, its hazard zoning maps should be prepared and (as a kind of monitoring) a seismic station can be established. According to the applied methods, Bazman, Taftan and Sablan volcanoes acquired nearly the same scores. So, ranking after Damavand and it is recommended that they be considered as semi-active (dormant) volcanoes. The condition for Sahand volcano is not clear. However, Bidkhan (in Bardsir town of Kerman) and Masahim (North of Shahrebabak town) both acquired very low scores. So, they are considered as inactive and are not hazardous.
