تحولات پتروژنزي و محيط زمين‌ساختي هارزبورژيت‌هاي مجموعه اولترامافيك آب‍بيد (خاور حاجيآباد، استان هرمزگان)

Petrogenetic evolution and tectonic environment of the harzburgites from Ab-Bid ultramafic complex (East of Hadji-Abad, Hormozgan province

مجموعه اولترامافيك آببيد در شمال استان هرمزگان قرار دارد و جزيي از كمربند افيوليتي اسفندقه - حاجيآباد به شمار ميرود. بيش از 90 درصد حجم سنگ‌هاي موجود در اين مجموعه را هارزبوژيت تشكيل داده و لرزوليت، دونيت، دايك‌هاي پيروكسنيت و همچنين لايه‌ها و عدسي‌هاي كروميتيت نيز در آن رخنمون دارند. هارزبورژيت‌ها به حالت توده‌اي ديده شده، لايه‌بندي آشكاري ندارند و بلورهايشان جهت يافته‌اند. بافت‌هاي موجود در هارزبورژيت‌هاي آب‌بيد، همچون جهت يافتگي، كشيدگي و انحنا در بلورها، تبلور دوباره، وجود تيغههاي جدايشي كلينوپيروكسن در اورتوپيروكسن و نسلهاي مختلف كانيها نشان ميدهد كه اين سنگها در شرايط گوشته بالايي تشكيل و سپس در محيط پوستهاي قرار گرفته‌اند. شواهد مربوط به شيمي كاني‌ها نشانگر آن است كه هارزبورژيت‌هاي مجموعه اولترامافيك آب‌بيد در محيطي همانند پريدوتيت‌هاي حوضه پشت كمان شكل گرفته و دچار حدود 15 درصد ذوب بخشي شده‌اند. سپس تحت تأثير متاسوماتيسم گوشته قرار گرفتهاند و مقادير عناصر كمياب ناسازگار در سنگ كل آنها افزايش يافته است. دماسنجي اليوين- اسپينل در هارزبورژيتهاي مجموعه آببيد، دماي تعادل 1000 تا 1200 درجه سانتي‌گراد را نشان ميدهد و نشانگر حضور اين سنگ‌ها در محدوده اسپينل پريدوتيت است. شواهد شيميايي و موقعيت زمين‌ساختي هارزبورژيت‌هاي مورد مطالعه در نمودارهاي مختلف نشان مي‌دهند كه اين سنگ‌ها به پريدوتيت‌هاي آبيسال شباهت دارند و احتمالاً در يك محيط حوضه پشت كمان شكل گرفته‌اند. هارزبورژيت‌هاي مجموعه آب‌بيد مي توانند بخشي از گوه گوشته‌اي بالاي تيغه در حال فرورانش نوتتيس باشند كه در زير يك پوسته اقيانوسي جوان و متعلق به حوضه پشت كمان تشكيل شده‌اند.

Ab-Bid ultramafic complex in the north of Hormozgan province is a part of Hadji-Abad-Esphandagheh ophiolitic belt. Harzburgite forms more than 90 volume percent of the complex and lherzolite, dunite, pyroxenite and chromitite are the other lithologies. The harzburgites occur as massive non-layered outcrops with oriented minerals. Textures such as orientation and elongation of crystals, recrystallization, clinopyroxene exsolution lamellae in orthopyroxenes and different generations of minerals in these rocks show that they have been formed in the upper mantle and then emplaced in the crust. Mineral chemistry data indicate that the Ab-Bid harzburgites formed in an environment similar to those considered for MORB peridotites and they have experienced about 15 % partial melting. Then, they affected by mantle metasomatism and were enriched in incompatible elements. Olivine-spinel thermometry in these harzburgites shows equilibrium temperatures of 1000-1200 ºC and suggests that they have been equilibrated in spinel peridotite field. Chemical evidence and tectonic setting of the studied harzburgites show that these rocks are similar to the abyssal peridotites and probably formed in a back arc basin environment. Ab-Bid harzburgites probably were part of mantle wedge over the Neotethys subducted slab in a back arc basin environment.