پديد آورندگان :
مجيدي، افشين دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم و تحقيقات تهران - گروه زمين‌شناسي , نظافتي، نيما دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم و تحقيقات تهران - گروه زمين‌شناسي , دانشگاه آزاد اسلامي تهران شمال - گروه زمين‌شناسي , امامي، محمد هاشم دانشگاه آزاد اسلامي اسلام شهر - گروه زمين‌شناسي
كليدواژه :
كانسارهاي نوع كايرونا , ژئوشيمي و عناصر خاكي كمياب , ماگمايي - گرمابي , بافق - ساغند , ايران مركزي
چكيده فارسي :
منشأ كانسارهاي اكسيد آهن - آپاتيت (IOA) كم Ti و يا به عبارتي كانسارهاي آهن نوع كايرونا مدت‌ها مورد بحث بوده و نظرات بسياري از جمله ماگمايي، گرمابي، ماگمايي- گرمابي، سازند آهن نواري و رسوبي- بروندمي در اين باره ارائه شده است. پهنه فلززايي بافق - ساغند در ايران مركزي ميزبان كانسارهاي سترگي از اين نوع است كه حدود 1500 ميليون تن سنگ آهن با عيار ميانگين 55 درصد را شامل شده‌اند كه مي‌توان به كانسارهاي چادرملو، چغارت، سه‌چاهون و اسفوردي اشاره كرد. كاني‌زايي آپاتيت در اين كانسارها به فراواني رخ داده است. تبلور آپاتيت در تمركز عناصري همچون U، Th، Sr، Y و REE مؤثر است. بنابريان مطالعه ژئوشيمي آپاتيت به منظور بررسي منشأ اين كانسارها مدنظر قرار گرفت. آپاتيت‌هاي مورد مطالعه، غني‌شدگي از Y، Na، Si را نشان مي‌دهند و مقدار بسيار ناچيزي از Cl دارند. مجموع عناصر خاكي كمياب در اين آپاتيت‌ها ميان 0/36 تا 2/25 % است كه غني‌شدگي از LREE، تفريق شديد ميان LREE و HREE و بيهنجاري به شدت منفي Eu(256/0 تا 69/0) را نشان مي‌دهند. مقدار Sr و Y در آپاتيت‌ها به ترتيب ميان 165 تا 365 ppm و 743 تا 1410 ppm است. از ديد محتواي F-OH-Cl آپاتيت‌ها در دامنه هيدروكسيل- فلوروآپاتيت جاي دارند. نتايج حاصل با داده‌هاي ديگر كانسارهاي اين نوع كانه‌زايي (كايرونا، ال‌لاكو، آباگونگ، آونيك و غيره) مشابه هستند. اين آپاتيت‌ها ارتباطي با فعاليت ماگمايي كربناتيتي ندارند و در دامنه كانسارهاي نوع كايرونا و سنگ‌هاي مافيك قرار مي‌گيرند. بر پايه اساس ژئوشيمي آپاتيت‌هاي مورد مطالعه، رويداد كاني‌زايي در ابتدا در ارتباط با نفوذ توده‌هاي توناليت - ترونجميت - گرانوديوريت، ديوريت و گرانيت، مرتبط با فرورانش حاشيه‌ي قاره به سن 525 تا 532 ميليون سال پيش بوده است كه در واحد آتشفشاني - رسوبي كامبرين (ميزبان كاني‌زايي) نفوذ كرده‌اند. سپس، كاني‌زايي در اثر فعاليت‌هاي گرمابي وابسته به نفوذ توده‌هاي آلكالن (سينيت و مونزوسينيت) رخ داده است. در نتيجه، كانسارهاي اكسيد آهن- آپاتيت كم Ti در پهنه بافق- ساغند در ارتباط با فرايند‌هاي ماگمايي - گرمابي تشكيل شده‌اند.
چكيده لاتين :
The Origin of Iron Oxide-Apatite deposits (IOA) with low Ti or Kiruna type deposits has long been a matter of debate. In this case, several provenances have been proposed for these deposits which include: magmatic, magmatic-hydrothermal, hydrothermal, banded iron formations, and sedimentary-exhalative. Bafq-Saghand metallogenic zone is located in central Iran and hosts several large IOA type deposits including Chadormalu, Choghart, Se-Chahun, and Esfordi with nearly ~1500 mt ore with an average grade of 55%. Mineralization of REE-rich apatite is very common in these deposits, an issue that could be utilized for the study of their genesis. Fifteen apatite samples from the deposits of Chadormalu, Choghart, Se-Chahun, and Esfordi were taken and analyzed using LA ICP-MS. According to the geochemical analysis, the apatite of the abovemnetioned deposits show high enrichment of Y, Na, and Si, while very low content of Cl. Total REE content varies from 0.36-2.25% in which the LREE show an enrichment indicating strongly fractionation from HREE. Strong negative Eu anomaly (0.69-0.256) is observed. Sr and Y contents in apatites are 165-365 and 743-1410 ppm, respectively. The Fe-OH-Cl diagram shows that apatites is situated in the Hydroxil-fluoroapatite domain. The results show that these deposits are similar to those of IOA type deposits (e.g. Kiruna, El Laco, Abagong, Avnik, etc.). Apatite mineralization is unlikely related to carbonatitic magmatism, but situated in the Kiruna type and mafic rocks domain. The main mineralization event was likely related to tonalite-trondhjemite-granodiorite (TTG) and diorite-granite of arc magmatism (525-532 Ma) which were intruded into the Cambrian volcano sedimentary units (as country rock). Then the hydrothermal processes following alkaline intrusion (syenite and monzosyenite) led to mineralization. In general, the iron oxide-apatite (IOA) mineralization with low Ti has occurred through the magmatic-hydrothermal processes in the Bafgh-Saghand zone.
