مقايسه‌ ي كارايي مدل RUSLE و EPM در برآورد فرسايش خاك و ميزان رسوب‌ دهي براساس منحني سنجه رسوب (مطالعه موردي: حوضه‌ي آبخيز جاسك - گابريك)

Comparison of the efficiency the RUSLE and EPM models in estimating soil erosion and sediment yield according to the sediment rating curve (case study: Jask-Gabrik watershed

فرسايش خاك يكي از مشكلات محيطي است كه تهديدي براي منابع طبيعي، كشاورزي و محيط زيست به شمار مي‌آيد. ارزيابي كمي و كيفي فرسايش خاك با استفاده از مدل‌هاي برآورد فرسايش و رسوب، يكي از راهكارهايي است كه از طريق آن مي‌توان فرسايش خاك را تا حدودي كنترل و مقدار آن را به حداقل رساند. هدف از اين پژوهش ارزيابي كارآَيي مدل‌هاي RUSLE و EPM در برآورد فرسايش و رسوب حوضه‌ي آبخيز جاسك- گابريك است. در اين راستا، از عوامل موثر بر فرسايش شامل فرسايندگي باران، فرسايش‌پذيري خاك، توپوگرافي و پوشش گياهي و هم­چنين ضرايب شدت فرسايش، حساسيت سنگ و خاك به فرسايش، استفاده از زمين يا كاربري زمين، شيب متوسط حوضه به درصد مورد استفاده در مدل‌هاي ياد شده بهره­ گرفته شد و در نهايت مقدار فرسايش و رسوب توليد شده با توجه به مدل‌هاي ارائه شده محاسبه و با مقدار مشاهده شده در ايستگاه رسوب‌سنجي گابريك مورد مقايسه قرار گرفت. نتايج به دست آمده نشان مي‌دهد كه ميزان رسوب برآوردي مدل RUSLE ، 30745 تن در هكتار در سال و در روش EPM، 10541.6 تن در هكتار در سال برآورد گرديد كه با توجه به نزديك‌تر بودن مقدار برآوردي RUSLE به مقدار رسوب مشاهده‌اي (42414 تن در هكتار در سال) كارآيي مدل RUSLE در برآورد رسوب منطقه‌ي مورد مطالعه بيش‌تر است. در نهايت توصيه مي‌شود، براي فازهاي اوليه مطالعات توجيهي، اجمالي و شناسايي از مدل EPM و براي مطالعات تفضيلي و دقيق‌تر برآورد ميزان فرسايش و رسوب حوضه از روش RUSLE بهره بود.

Soil erosion is one of the environmental, agriculture and natural resources problems. The aim of this research is applying the EPM and RUSLE models to the Jask - Gabrik Watershed, in order to estimate soil erosion and sediment. In this study, the factors affecting the water erodibility, consist of erosivity factor, soil erodibility, topography, vegetation cover, the sensitivity of soils and stones to erosion, land use type, steep slope percentage used in the models. Finally, the amount of erosion and sediment produced according to the RUSLE and EPM were compared with the observed sediment using Gabric sediment sampling gage station. The results showed that RUSLE model is estimated sediment, 30745 tons/ha/year while EPM model 10541.6 tons/ha/year. According to the results, the estimated erosion and sediment value of the RUSLE model is close to the sampling values (42414 tones/ha/year), then RUSLE model is more efficient. Finally, it is recommended, EPM model using for the initial phases, explanatory studies, overview and identification while for more accurate and more detailed studies applied the RUSLE model.