ارزيابي كارايي روش‌هاي AHP و AHP گروهي در انتخاب بهترين گونه پيكان ماسه‌اي جهت تثبيت ماسه‌هاي روان (مطالعه موردي: ريگ نجارآباد)

Evaluating the efficiency of AHP and group AHP for selecting the best arrow sand species for stabilizing the quicksand (Case study: Najar Abad Erg

يكي از مهم­ترين معضلات محيطي منطقه طرود هجوم ماسه­ هاي روان به سازه ­هاي انساني و مناطق مسكوني مي­باشد كه نيازمند بررسي دقيق و ارائه راه­ حل اصولي و كاربردي مي­باشد. بدين منظور در مقاله حاضر با استفاده از دو روش تصميم­ گيري چند معياره شامل روش­ هاي AHP و GAHP به انتخاب بهترين گونه گياهي پيكان ماسه ­اي در ريگ نجار آباد واقع در جنوب شرقي شهرستان شاهرود پرداخته شد. بدين منظور، پس از مشخص كردن منطقه مورد مطالعه با استفاده از تصاوير ماهواره­اي و عكس­هاي هوايي، بررسي­ هاي ميداني آغاز شده و با استفاده از ترانسكت بر اساس روش تك بعدي و واحد نمونه ­برداري طولي، 4 نوع پيكان­ ماسه ­اي شامل گونه­ هاي گياهي الحاجي مانيفرا (A. Mannifera) ، سيدليتزيا فلوريدا S. Florida)) ، ريوماريا توركستانيكا R. Turcestanica)) و زيگوفيلوم يوريپتروم Z. Eurypterum)) مشخص و خصوصيات مرفومتريك آنها شامل طول پيكان ماسه­ اي، حجم پيكان ماسه ­اي، حداكثر عرض پيكان ماسه ­اي، قطر تاج پوشش و ارتفاع گياه اندازه ­گيري گرديد، درگام بعد اقدام به انتخاب بهترين گونه با استفاده از روش­ هاي AHP و GAHP گرديد. نتايج پژوهش حاضر بيانگر اين نكته است كه روش GAHP كارايي بالاتري را نسبت به روش AHP در تعيين گونه­ هاي مناسب از خود نشان داده است. گونه Z.Eurypterum در روش GAHP با كسب (0/57 امتياز) و در روش AHP با كسب (0/47 امتياز) بيشترين تاثير را در تثبيت ماسه ­هاي روان در منطقه مطالعاتي داشته است. بر اساس نتايج، براي اجراي طرح­هاي تثبيت ماسه­ هاي متحرك در منطقه مورد مطالعه، در درجه اول توسعه پيكان­ هاي ماسه ­اي گونه Z.Eurypterum و در مرحله دوم پيكان­ هاي ماسه ­اي گونه A.Mannifera بيشترين اهميت را دارند و در صورت توسعه و اجراي آن بالاترين بهره­ وري را خواهند داشت. نتايج حاصل از مقاله حاضر در زمينه طرح هاي تثبيت ماسه­ هاي روان مي­تواند مورد استفاده برنامه ريزان محيطي قرار گيرد.

One of the most important environmental problems of Toroud region is the influx of quicksand in to the buildings and settlements of the regions which need precise study and presenting the underlying and practical solutions. For this reason, the best plant species of arrow sand in Najar Abad Erg have been selected in this research in Najar Abad Erg in south- eastern of Shahrood city by using 2 method of Multiple Criteria- Decision- Making (MCDM) methods including Analytical Hierarchy Process (AHP) and Group Analytical Hierarchy Process (GAHP) methods. Therefore, after specifying the studied region by satellite images and aerial photos, the field studies began and by using transect and Based on one-dimensional method and longitudinal sampling unit, four plant species of arrow sand including Alhagi mannifera, Seidlitzia Florida, Reaumuria Turcestanica and Zygophyllum eurypterum specified and their morphometric characteristics including arrow sand length, arrow sand volume, maximum width of arrow sand, covering crest canopy diameter and plant height have been measured. Then, the best species have been selected by using AHP and GAHP methods. The results indicate that group AHP method has better efficiency than AHP method to defining the suitable species. The Zygophyllum eurypterum with obtain of 0.57 score in group AHP and with obtain of 0.47 score in AHP method have the most effect on stabilizing the quicksand in studied region. According to results, for implementing the plans of quicksand stabilization in studied region; developing the arrows sand of Zygophyllum eurypterum species and then the Alhagi mannifera species are the most important species respectively. So, they will have the maximum efficiency if developing and implement them. The result of this research about quicksand stabilization plans can utilized by environmental planners.