تجارت آب مجازي و كاربرد آن در حوزه آبخيز (مطالعه موردي: حوزه آبخيز برآفتاب حاجي آباد و پاياب رودان، استان هرمزگان)

Virtual Water Trade and Use in Watershed: (Case study: Baraftab-E Hajiabad and Payab- E Rudan watersheds, Hormozgan Province

مشكل افت آب هاي زيرزميني و كمبود آب در اغلب دشت هاي استان هرمزگان امري اجتناب ناپذير است كه در اثر استفاده بي رويه و عدم مديريت مناسب در جهت عرضه و تقاضاي آب در بخش كشاورزي رخ داده است. در تحقيق حاضر به محاسبه بيلان آب مجازي در بخش كشاورزي (صادرات و واردات آب مجازي) و ارزش آن در دو حوزه آبخيز با دو اقليم متفاوت در شمال (حوزه آبخيز برآفتاب حاجي آباد) و شرق (حوزه آبخيز پاياب رودان) استان هرمزگان پرداخته شده است. نتايج نشان داد حوزه آبخيز شمالي استان هرمزگان به عنوان صادركننده آب مجازي است كه عمده حجم آب مجازي مربوط به محصول گندم و نخيلات به ترتيب به 14 و 0/18 ميليون مترمكعب و حوزه آبخيز شرقي استان مربوط به نخيلات (0/8 ميليون مترمكعب) و مركبات (0/6 ميليون مترمكعب) است و حجم عمده واردات آب مجازي مربوط به گندم و برنج است. همچنين طبق نتايج به دست آمده، حوزه آبخيز برآفتاب حاجي آباد به عنوان صادركننده آب مجازي و حوزه آبخيز پاياب رودان به عنوان وارد كننده آب مجازي است، به طوري كه تراز تجارت آب مجازي در دو حوضه به ترتيب 11/94 - و 17/83 ميليون مترمكعب و به ترتيب 64 و 67 درصد منابع آب شيرين موجود در دو حوزه آبخيز پاياب رودان و برآفتاب حاجي آباد صرف توليد محصولات كشاورزي شده و شاخص خودكفايي آب مجازي، به ترتيب 86 و 81 درصد و ميزان شاخص كم آبي حدود 66 و 69 درصد برآورد شد كه حاكي از كمبود شديد منابع آب در دو حوزه آبخيز است.

Ground water depletion and water shortage are two problems in Hormozgan province which have occurred due to the irregular use and inappropriate management of demand and supply of water in agricultural sector. This research explored the balance of agriculture virtual water trade (imports and exports of virtual water) and its value in two catchments with different climate in north (Baraftab catchment in Hajiabad) and east (Payab-E Roodan catchment) of Hormozgan province. Based on the results، most of the volume of virtual water in northern catchment is related to wheat and Palm fruit with the amounts of 14 and 0.18 million cubic meters، respectively. Most of the volume of virtual water in the eastern catchment of province is related to Palm fruit (0.8 million cubic meters) and citrus (0.6 million cubic meters) and most of the volume of imported virtual water is related to wheat and rice. Also، Baraftab and Payab catchments are the exporter and importer of virtual water، respectively so that the amount of the balance of trade of virtual water in two mentioned catchments are -11.94 and 17.83، respectively. 64% and 67 % of fresh water in two Baraftab and Payab catchments is consumed to produce the agricultural products. The amount of water self-sufficiency index of virtual water is 86% and 81% and the amount of water shortage index is 66% and 69% in Baraftab and Payab catchments، respectively. These results reveal the severe water shortage in these two catchments.